Tracing the future: een kunstenparcours in Leuven met Utopia als inspiratiebron

Is Thomas More’s Utopia nog een inspiratiebron voor kunstenaars vandaag? Kunstenparcours 'Tracing the Future' belicht deze vraag door films en installaties van vijf hedendaagse kunstenaars samen te brengen. Deze kunstwerken kijken kritisch naar de ecologische, politieke en sociale impact van hedendaagse utopieën. Zij laten het succes maar ook het falen zien van de zoektocht naar de ideale wereld. Zowel onhaalbare utopieën uit het verleden als actuele thema's worden onder de aandacht gebracht. 

Martin Le Chevallier (Frankrijk, °1968)  |  Münster (2016)  | KADOC  |  WERELDPREMIERE

“Het gevoel om het einde van de geschiedenis te beleven was verheffend. De wereld ging herboren worden en wij waren de uitverkorenen”. Klinkt deze roep om met geweld het Rijk Gods op aarde te stichten niet bijzonder actueel? Nochtans schrijven we 1534 en bevinden we ons met de installatie Münster in het hart van het huidige Duitsland. Münster vertrekt van de herovering van de stad die bezet is door de anabaptisten (wedergedoopten) en staat stil bij de relatie tussen religie, politiek en geweld. De dubbele filminstallatie is een theatrale pastiche van een historische gebeurtenis en stelt vragen met een universele relevantie.  Op het linkse scherm zien we twee soldaten uit het leger dat de stad Münster moet komen bevrijden van de bezetter. Het rechtse scherm toont de situatie binnen de omwalde stad. Onder leiding van Jan van Leiden (1509-1536) trachten de anabaptisten daar een radicaal nieuw regime tot stand te brengen. De uitgebreide gesprekken en afwachtende houding van de soldaten contrasteren met de revolutionaire daadkracht van de anabaptisten. Martin Le Chevallier creëerde deze film voor Tracing the Future en beleeft in Leuven dus zijn wereldpremière.

Adrien Tirtiaux (België, 1980)  |  Stadspark Leuven  |  NIEUW

Betekent een utopische samenleving dat we het publieke moeten vermengen met onze individuele noden? Is het haalbaar om persoonlijke verlangens te rijmen met collectieve wensen? Adrien Tirtaux maakt met Boven De Muur een installatie die enkele interessante vragen oproept. Uitzonderlijk is dat dit bouwwerk het vrij toegankelijke stadspark met enkele privé-tuinen van de Vlamingenstraat verbindt. Als toeschouwer word je uitgenodigd het kunstwerk te betreden, en kan je via trappen, bruggen en platformen soms tot in iemands tuin wandelen. Sommige gedeelten zijn echter aangepast aan de wensen van de bewoners en blijven privaat. Je kan Boven de Muur ook bekijken als een sociale sculptuur. Het proces vooraf maakt een erg belangrijk deel uit van dit project en de bewoners van de Vlamingenstraat werden hierbij actief betrokken. Tirtiaux' sculptuur doorbreekt letterlijk de grens van het publieke en het private. Het daagt je uit om stil te staan bij de vraag tot hoeverre je bereid bent je eigendom openbaar te maken voor het algemene goed. Neigen we zo meer naar een utopische samenleving, waar bezit gelijk verdeeld wordt en iedereen de ultieme vrijheid kent, of heeft het net een averechts effect?  

The Otolith Group | Medium Earth (2013) | Universiteitsbibliotheek

“Who does the earth think it is?” Dit vraagt de voice-over zich af in Medium Earth. Deze vraag insinueert dat de mens in staat is om het wezen en de diepste gedachten van de natuur te vatten. De video toont beelden van uitgestrekte woestijngebieden van Zuid-Californië. We zien rotswanden en weidse valleien. Achter deze natuurpracht gaat echter een wilde geschiedenis van op elkaar inwerkende tektonische aardplaten schuil. De bezwerende soundscape en de voice-over die aan de video zijn toegevoegd, geven deze schijnbaar apathische woestijnlandschappen plots een duister en apocalyptisch voorkomen. In 2014 te zien op het International Film Festival Rotterdam, nu te zien in Leuven.

Ursula Biemann (Zwitserland, °1955) & Paulo Tavares  |  Forest Law (2014) |  KADOC

Hoe kunnen we het regenwoud – de zogenaamde long van onze planeet – beschermen tegen onrechtmatige indringers? Forest Law van Ursula Biemann en Paulo Tavares onderzoekt het antwoord op deze vraag. Deze multi-media installatie analyseert een conflict dat woedt in de olie- en ertsrijke regio aan de grens met het Amazonewoud in zuidelijk Ecuador. Van oudsher wordt deze regio bewoond door onder andere het Quichua volk van Sarayaku en de Shuar. Het gebied is wat betreft biodiversiteit één van de rijkste gebieden ter wereld. Het staat momenteel onder zware druk door de ontginningsactiviteiten van oliemaatschappijen als Chevron en Texaco. Naast videomateriaal  krijgen we onder meer archiefdocumenten, kaarten, foto’s en bodemstalen te zien. We vinden er persoonlijke getuigenissen terug, maar evengoed harde bewijzen. Verder komen er belangrijke rechtszaken aan bod die de inheemse bevolking heeft aangespannen om bescherming af te dwingen. 

Allan Sekula (USA, °1951- 2013) |  Mining Section (Bureau des mines) |  Ship of Fools / The Dockers' Museum  | Anatomisch Theater

In 2005 reisde Allan Sekula naar Leuven om deel te nemen aan een grote tentoonstelling over Constantin Meunier. Hij raakte gefascineerd door Meuniers sociaal realisme en begon werken van hem te verzamelen. Net zoals de 19^de-eeuwse kunstenaar, staat Sekula stil bij de wereld van bijvoorbeeld mijn- of dokwerkers. Hij zette zijn dialoog met Meunier verder in zijn laatste werk: Ship of fools / The Dockers' Museum (2010-2013). In het voormalige atelier van Constantin Meunier is nu een selectie uit dit werk te zien. In Mining Section komt Sekula’s visie op de leefwereld van de mijnwerker aan bod via een wisselende presentatie van voorwerpen, gravures, grafieken, postkaarten en fotografisch archiefmateriaal. 

Praktisch

Tracing the future. 30.09.16 t.e.m. 20.11.16 

Curatoren: Stéphane Symons, Hilde Van Gelder, Eva Wittocx

Tentoonstelling georganiseerd in het kader van het stadsfestival 500 jaar Utopia en gerealiseerd door de commissie Actuele Kunst van de KU Leuven en M-Museum Leuven, samen met het Lieven Gevaert Research Centre for Photography, Art and Visual Culture en het Hoger Instituut voor Wijsbegeerte.