Topstukken van Dieric Bouts verlaten voor het eerst de Sint-Pieterskerk
‘Het Laatste Avondmaal’ en ‘Marteling van de Heilige Erasmus’ verhuizen voor één keer naar M Leuven voor internationale toptentoonstelling
Deze middag verhuisden twee werken van Dieric Bouts tijdelijk van de Leuvense Sint-Pieterskerk naar M Leuven. Tijdens de grote overzichtstentoonstelling ‘DIERIC BOUTS. Beeldenmaker’ (20.10.2023 t.e.m. 14.01.2024) zullen ‘Het Laatste Avondmaal’ – zijn magnum opus – en ‘Marteling van de Heilige Erasmus’ voor het eerst van dichtbij te bewonderen zijn in M.
“Nooit eerder kwamen zoveel originele werken van Dieric Bouts bijeen in zijn thuisstad”, vertelt Bert Cornillie, schepen van cultuur en voorzitter van de raad van bestuur van M. “Twee van zijn topwerken bevinden zich al bijna 600 jaar in de Sint-Pieterskerk in Leuven. Ze mogen absoluut niet ontbreken op deze once in a lifetime tentoonstelling, en werden dus in alle voorzichtigheid van de kerk naar het museum gebracht, waar ze vanaf 20 oktober in een radicaal nieuw licht te zien zijn.”
“Het is een unieke kans om ‘Het Laatste Avondmaal’ van zo dichtbij te kunnen bekijken”, zegt Marjan Debaene, afdelingshoofd Oude Kunst bij M Leuven. “In de Sint-Pieterskerk hangt het op een afstand van enkele meters, achter een afsluiting. Tijdens de tentoonstelling zal je al die bijzondere details nog veel beter kunnen zien. Bovendien krijgt het werk in de aanwezigheid van het bijna voltallige overgeleverde oeuvre van Bouts natuurlijk een nieuwe betekenis.”
Voordat de twee werken de oversteek maakten vond in de kerk een conditiecheck plaats door Karen Bonne en Livia Depuydt van het KIK (Koninklijk Instituut voor het Kunspatrimonium). In de aanloop naar de tentoonstelling worden de komende weken en dagen in M Leuven XRF-scans gemaakt door David Lainé van IPARC (International Platform for Art Research and Conservation).
Het Laatste Avondmaal
'Het Laatste Avondmaal' en 'De marteling van de Heilige Erasmus' zijn de enige twee kunstwerken van Dieric Bouts die – behalve voor de duur van deze tentoonstelling – na bijna 600 jaar nog op de locatie hangen waarvoor ze bedoeld zijn. Het drieluik, geschilderd tussen 1464 en 1468, werd besteld door het Broederschap van het Heilig Sacrament. Bouts transporteerde Christus en zijn apostelen naar een herkenbare, eigentijdse omgeving, namelijk het 15e-eeuwse Leuven. Wie aandachtig kijkt, ziet door de vensteropeningen de Leuvense Grote markt tijdens de bouw van het stadhuis.
Wat ook opvalt, is Christus’ hand terwijl hij het brood zegent en de toeschouwer recht aankijkt. Het is het belangrijkste moment van het gebeuren, het allereerste Sacrament. Bouts zet dit in de verf door de perspectiefwerking in zijn compositie zo op te bouwen dat de zegenende hand het centrale punt van het werk vormt. Door deze vroege toepassing van lineair perspectief wordt Dieric Bouts ook de eerste schilder van de noordelijke Renaissance genoemd.
Marteling van de Heilige Erasmus
Het drieluik ‘Marteling van de Heilige Erasmus’ werd vermoedelijk rond 1460 besteld voor de kapel in de Sint-Pieterskerk, waar het onder normale omstandigheden nog steeds te bezichtigen is. De drie heiligen die het onderwerp van de triptiek vormen zijn Hiëronymus, Bernardus en Erasmus. Op het middelste paneel wordt de marteling van de heilige Erasmus voorgesteld. Aan de handen en voeten vastgeketend, ligt hij languit op een houten plank. De twee beulen aan weerszijden van Erasmus trekken met behulp van een marteltuig de darmen uit zijn lichaam. Op het linkerluik wordt de heilige Hiëronymus afgebeeld, op het rechterluik zien we de heilige Bernardus van Clairvaux.
The Off Hours
M Leuven presenteert dit najaar in de Sint-Pieterskerk 'The Off Hours', een speciale in situ-installatie van de Amerikaanse kunstenaar Jill Magid. Elke nacht zal tijdens de sluitingsuren van de kerk (16u30 tot 7u30) een muziekstuk geïnspireerd door de nachtelijke roep van trekvogels weerklinken vanuit de kapel waar gewoonlijk ‘Het Laatste Avondmaal’ van Dieric Bouts hangt. ‘The Off Hours' is een nieuw hoofdstuk van Magid's film- en geluidsinstallatie 'The Migration of the Wings', die in het voorjaar van 2023 bij M te zien was. Magid onderzoekt de gedwongen migratie van de zijpanelen, oftewel de 'vleugels', van ‘Het Laatste Avondmaal’.
De tentoonstelling ‘DIERIC BOUTS. Beeldenmaker’ in M vormt het hoogtepunt van het blikverruimende stadsfestival New Horizons | Dieric Bouts Festival. Bouts komt terug naar Leuven om te doen waar hij meer dan vijf eeuwen geleden meester in was: je blik verruimen. Een ambitieus cultureel programma zal Bouts in de hele stad doen leven.
De tentoonstelling ‘Dieric Bouts. Beeldenmaker’ in M Leuven loopt van 20 oktober 2023 tot en met 14 januari 2024.
Curator ‘DIERIC BOUTS. Beeldenmaker’: dr. Peter Carpreau.
De installatie ‘The Off Hours’ in de Sint-Pieterskerk loopt van 20 oktober 2023 tot 28 april 2024.
Bert Cornillie