M Leuven sleept zeldzaam topstuk van Michaelina Wautier in de wacht

M Leuven verwelkomt het schilderij ‘Studiekop van een bebaarde man’ in de collectie. Het gaat om een recente ontdekking binnen het oeuvre van de zeventiende-eeuwse Brusselse kunstenares Michaelina Wautier. De uiterst zeldzame studie uit ca. 1655 werd geauthentiseerd door Wautier-expert Katlijne Van der Stighelen (KU Leuven). In 2024 zal het werk deel uitmaken van de nieuwe collectiepresentatie van M. Het museum wil zo verder inzetten op een beter evenwicht tussen vrouwelijke en mannelijke kunstenaars en een onderbelicht deel van de kunstgeschiedenis in de kijker plaatsen.

Buitenkans

“De aankoop van ‘Studiekop van een bebaarde man’ door stad Leuven is een enorme buitenkans voor M Leuven”, vertelt Bert Cornillie, schepen van cultuur en voorzitter van de raad van bestuur van M. “De stad investeert steeds meer in de uitbreiding van haar kunstcollectie. Het jaarlijkse budget voor verwervingen en restauraties werd sinds de periode vóór 2020 met meer dan € 100.000 verhoogd. Zo ondersteunt de stad de ambities van M als belangrijke speler in het Vlaamse museumveld. Het gaat hier bovendien om een uiterst zeldzaam werk van een kunstenares die eeuwenlang onterecht over het hoofd gezien is. Het is trouwens de tweede keer dat M werk van een vrouwelijke barokkunstenaar toevoegt aan de collectie, na het gesigneerde buxusbeeldje van Maria Faydherbe in 2016. Beide werken maakten de overstap van privébezit naar een openbare museale collectie.”

Ook Marjan Debaene, afdelingshoofd Oude Kunst bij M Leuven is enthousiast: “Het oeuvre van Michaelina Wautier is zeer klein: er zijn minder dan 40 gekende werken wereldwijd. We zijn dan ook zeer dankbaar dat expert Katlijne Van der Stighelen ons in de richting wees van deze recente ontdekking. Het oeuvre van Wautier kon de afgelopen jaren rekenen op groeiende internationale belangstelling, mede dankzij de overzichtstentoonstelling in het MAS in 2018 en de tentoonstelling ‘Michaelina Wautier and The Five Senses’ die momenteel loopt in het Museum of Fine Arts in Boston. Haar werk is daarnaast aanwezig in de collecties van onder meer het Kunsthistorisches Museum Wenen, het KMSKA en de KMSKB Brussel.”

Studiekop van een bebaarde man

De studie van Wautier toont een oudere man met een baard die omhoog kijkt voor een donkere achtergrond. Het werk sluit wat opzet betreft aan bij haar schilderijen van de heiligen Jozef en Joachim, die bewaard worden in het Kunsthistorisches Museum in Wenen. Net als de heiligen heeft Wautier de oude man ‘halflijfs’ afgebeeld. De enkele snelle witte verfstroken waarmee Michaelina het hemd van de man doet oplichten in het donker getuigen van haar picturale talent en technisch inzicht. Het grootste verschil met Jozef en Joachim is dat deze studie niet tot in de details werd afgewerkt, maar de vloeiende penseelvoering en de flitsende toetsen in bruin en oker zijn goed vergelijkbaar, bleek uit het onderzoek van Van der Stighelen. Dankzij die overeenkomsten kon ze de studie naar levend model rond 1655 dateren. In die tijd was schilderen naar levend model voornamelijk een mannelijke aangelegenheid. Het schilderij werd vroeger dan ook verkeerdelijk beschouwd als een studie van Anthony van Dyck.

Over Michaelina Wautier

Michaelina Wautier werd waarschijnlijk in 1614 geboren in Bergen, als dochter van een vooraanstaande familie. Een van haar oudere broers, Charles, was ook schilder. Van hem was ooit een schilderij op het hoogaltaar van de Leuvense Sint-Pieterskerk te zien, maar het ging verloren tijdens de eerste wereldoorlog. Charles vestigde zich vanaf ongeveer 1638 in Brussel, niet veel later gevolgd door Michaelina. Latere bronnen bevestigen dat de ongehuwde broer en de ongehuwde zus in hetzelfde huis in Brussel woonden. Het is aannemelijk dat haar broer haar bijgestaan heeft in haar ontwikkeling als schilder, maar minstens zo belangrijk was de aanwezigheid in de stad van aartshertog Leopold-Wilhelm van Oostenrijk tussen 1647 en 1656. In de inventaris van zijn collectie, opgesteld in 1659, vinden we vier schilderijen van Michaelina Wautier terug, waaronder het indrukwekkende ‘De Triomf van Bacchus’, nu in het Kunsthistorisches Museum in Wenen.

‘Studiekop van een bebaarde man’, Michaelina Wautier, ca. 1655, olieverf op paneel, ca. 64,9 x 50 cm, Collectie M Leuven, bron: artinflanders.be, foto Cedric Verhelst

M Leuven

Beeldcultuur van toen en nu

M Leuven