Kunst die binnenkomt
Privéverzamelingen in M + Toonmoment M-resident Brahim Tall
Op 11 april 2025 opent M Leuven de tentoonstelling 'Kunst die binnenkomt', waarin kunstwerken centraal staan die ooit deel uitmaakten van privécollecties en nu de museumcollectie verrijken. Aanleiding voor de expo is de recente langdurige bruikleen van twee volledige privécollecties aan het museum. Van een middeleeuwse Treurende Madonna tot werken van Camille Claudel, Léon Spilliaert en James Ensor: deze expo toont topstukken die voor het eerst te bewonderen zijn door het brede publiek.
“Het belang van privéverzamelingen voor de geschiedenis en de werking van M valt nauwelijks te overschatten,” vertelt schepen van cultuur en voorzitter van M, Bert Cornillie “De schenkingen, legaten en langdurige bruiklenen van privéverzamelaars hebben de collectie van M in grote mate vormgegeven. Dat is overigens een trend die bij veel musea te zien is. Dat er vandaag volledige privécollecties in bruikleen worden gegeven, is echter zeer uitzonderlijk. Toch kreeg M het afgelopen jaar twee volledige privéverzamelingen in bruikleen, goed voor 142 nieuwe objecten. De stad is hier bijzonder trots op. Ze vormen een waardevolle aanvulling op de al rijke collectie van M en dragen bij tot de internationale uitstraling van het Leuvense stadsmuseum.”
Concreet gaat het om volgende verzamelingen:
- De collectie Van der Velden–Teurlings omvat 26 schilderijen op paneel, koper en doek, voornamelijk uit de 16e en 17e eeuw. Wat deze stillevens, landschappen, portretten en allegorieën uniek maakt, is dat ze allemaal gesigneerd zijn, door onder meer Paulus Potter, Balthasar van der Ast en Willem van de Velde de Jonge.
Daarnaast bevat de collectie ook 45 laatmiddeleeuwse sculpturen uit de 13e tot 16e eeuw in hout en albast, afkomstig uit zowel de Nederlanden als de Frans-Bourgondische gebieden in Zuid-Europa. (Check hier de website die aan deze collectie is gewijd).
- Een tweede bruikleen is een anonieme privéverzameling Belgische kunst uit de periode 1900-1930: met 71 schilderijen en werken op papier van onder anderen James Ensor, Constant Permeke, Edgard Tytgat, Gustaaf De Smet, Gustave Van de Woestijne en vooral Léon Spilliaert – van wie maar liefst 30 werken werden opgenomen. De M-collectie wordt zo uitgebreid met een aantal nog niet vertegenwoordigde symbolisten en expressionisten.
Marjan Debaene, hoofdconservator Oude Kunst bij M Leuven, benadrukt het belang van privéverzamelingen binnen het verwervings- en tentoonstellingsbeleid van musea:
“Voor M Leuven is het een belangrijke doelstelling om de kerncollectie te versterken met langdurige bruiklenen. Met speciale aandacht voor complementaire privéverzamelingen die de eigen collectie contextualiseren. Zonder de grote giften uit de late 19e en vroege 20e eeuw zou M er vandaag bovendien totaal anders uitzien.”
Werken die letterlijk en figuurlijk ‘binnenkomen’
Het overdragen van kunst aan een museum gaat vaak gepaard met veel emoties. Tegelijkertijd geeft dit privéverzamelaars de zekerheid dat de werken niet alleen grondig gedocumenteerd, eventueel gerestaureerd en bewaard zullen worden, maar ook toegankelijk worden voor toekomstige generaties. De titel van de expo heeft dan ook een letterlijke laag: de werken komen het museum binnen. Maar er is ook een figuurlijke betekenis: ze raken mensen.
“Musea en verzamelaars zijn bondgenoten”, zegt Marjan Debaene, “Door langdurige bruiklenen kan het museum topwerken toegankelijk maken voor het publiek en tegelijkertijd expertise bieden in onderzoek, conservering en presentatie. Dat is een win-win situatie voor alle partijen.”
Topwerken in de tentoonstelling
Maskerade, James Ensor, 1891, Langdurige bruikleen privécollectie België, (foto: Cedric Verhelst voor M Leuven)
Dit klein maar intrigerend schilderij toont gemaskerde figuren. De sfeer is mysterieus en carnavalesk. Ensor portretteert zichzelf rechts met een groene gieter die toekijkt hoe een knielende figuur een zittend personage eert. Het werk werd nooit eerder tentoongesteld - ook niet op een van de talrijke tentoonstellingen die in 2024 aan Ensor waren gewijd.
Edgar Tytgat, Lust, 1922, langdurige bruikleen privécollectie België (© SABAM Belgium 2025, foto: Dominique Provost)
Een schijnbaar doordeweeks tafereel in de zomer met een sensualiteit die typisch is voor het werk van Tytgat, maar bekeken door een hedendaagse lens een #metoo-gehalte heeft: een man liefkoost een ontblote vrouw met opengesperde ogen, terwijl in de verte een kindje speelt.
Léon Spilliaert, Vrouw op een tentoonstelling, 1912, langdurige bruikleen privécollectie, (foto: Dominique Provost)
In het campagnebeeld van ‘Kunst die binnenkomt’ zien we een vrouw in een tentoonstelling, waar ook een ander werk van Spilliaert hangt. Een subtiele, bijna meta-weergave van kunst in kunst.
Treurende Maria (detail), Jean de la Huerta, ca. 1450, langdurige bruikleen collectie Van der Velden-Teurlings, (foto: Pieter de Vries)
Een monumentaal stenen beeld van een treurende Madonna uit de Bourgondische periode. Een unicum, want er bevonden zich nog geen Bourgondische sculpturen in de collectie. Toegeschreven aan de invloedssfeer van Jean (of Juan) de la Huerta, een vermaarde beeldhouwer aan het Bourgondische hof in Dijon.
Paulus Potter, Open schuur met twee ploegpaarden, 1649, langdurige bruikleen collectie Van der Velden-Teurlings, foto: Pieter de Vries
Potter, een van de beroemdste dierenschilders uit de Nederlandse Gouden Eeuw, stond bekend om zijn gedetailleerde en levensechte weergave van dieren. In dit werk schildert de jonge Potter een alledaags tafereel uit de 17e eeuw, waarin gespierde paarden centraal staan.
Lambert Lombard, Triptiek met de aanbidding van de herders, ca. 1540-ca. 1566, Langdurige bruikleen privécollectie Luxemburg, (foto: Cedric Verhelst voor M Leuven)
Een zeldzame triptiek van Lambert Lombard en/of Frans Floris uit de 16e eeuw. Het werk verbleef lange tijd in Venetië, waar het te zien was in het Dogenpaleis. Het stuk is van hoge artistieke kwaliteit en vormt een zeldzaam voorbeeld van de Luikse renaissanceschilderkunst.
Camille Claudel, Ontwerpstudie voor ‘La Prière’, 1900, Collectie M Leuven, (foto: M Leuven)
Een delicate tekening van Camille Claudel, een ontwerp voor één van haar bekendste reeksen: 'La Prière' of 'Le Psaume'. De tekening toont een vrouw met een kap – een religieus geladen figuur, wellicht een oude vrouw, een terugkerend motief in Claudels oeuvre. Het werk werd verkregen dankzij de persoonlijke band van verzamelaar Léon Gauchez met Claudel.
Jef Lambeaux, Saters en bacchanten, ca. 1880, Collectie M leuven, foto: Dominique Provost
De collectie bevat meerdere werken van Jef Lambeaux goed bekend bij de familie Vanderkelen en waarvoor hij ook drie portretsbustes maakte. Dit plaasteren model van Saters en Bacchanten is verwant met 'De mensenlijke driften' die Lambeaux in Brussel maakte.
De kunst van het verzamelen: privécollecties in een huiselijke context
‘Kunst die binnenkomt’ benadrukt hoe kunst door de eeuwen heen in privébezit werd gekoesterd en in een huiselijke context functioneerde. In veel gevallen zijn deze verzamelingen met grote zorg opgebouwd, waarbij de verzamelaars zich lieten leiden door hun persoonlijke voorkeuren en esthetische inzichten. Elk object draagt een uniek verhaal met zich mee, dat een licht werpt op de passie en toewijding van de verzamelaars.
“De recente bruiklenen hebben ons aan het denken gezet”, zegt Anne Liefsoens, medewerker collecties en bibliotheek, “Als we nu eens een tentoonstelling maken over onze relatie met privéverzamelaars? Dan kunnen we dieper ingaan op de motieven waarom mensen verzamelen én schenken. En kunnen we ook al die mooie werken tonen aan ons publiek.”
‘Kunst die binnenkomt’ focust ook op een belangrijke kantelperiode van de Leuvense collectie, rond de eeuwwisseling van de 19de eeuw en de 20ste eeuw. Op dat moment veranderde de relatief ‘lokaal’ georiënteerde Leuvense stadscollectie, die een samenraapsel was van een 18de-eeuws stedelijk rariteitenkabinet en vele religieuze werken afkomstig uit kloosters en kerken uit de regio, die na de Franse Revolutie en de afschaffing van de religieuze instellingen in stedelijk bezit werden overgemaakt. Dankzij enkele weldoener-verzamelaars kreeg de collectie een influx van wat toen moderne en contemporaine kunst kan genoemd worden.
De expo gaat dieper in op de diversiteit van de kunstwerken en de verzamelaars die ze bijeenbrachten, en zo heeft ook deze expo een transhistorische en multidisciplinaire inslag, net zoals de meer dan 56.000 objecten tellende collectie van M, die door haar organisch gegroeide stedelijke wortels ook bijzonder divers is opgebouwd.
Denkvoer in het kader van 'Kunst die binnenkomt'
M organiseert drie Denkvoeractiviteiten onder de titel 'Kunst die binnenkomt', met een focus op de verhalen achter de objecten en de gepassioneerde verzamelaars die deze kunstwerken hebben verzameld.
24 april: Schatten voor (M) Leuven
Tijdens deze lezing ontdek je hoe de collectie van M Leuven is opgebouwd en welke rol schenkingen hebben gespeeld in de groei van het museum. De focus ligt onder meer op de Brusselse schenker Léon Gauchez, een van de gulle schenkers aan de Leuvense stadscollectie.
Sprekers:
- Ingrid Goddeeris, kunsthistorica, werkzaam bij de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België en onderzoeker naar de negentiende-eeuwse kunsthandel.
- Anne Liefsoens, medewerker collecties en bibliotheek M Leuven. Anne werkt aan een masterproef geschiedenis over de rol die een aantal prominente privéverzamelaars tussen de tweede helft van de negentiende eeuw tot aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog hebben vervuld bij het ontstaan van het stedelijke museum Leuven, nu M.
8 mei: De collectie Vandervelden-Teurlings
Een presentatie over een belangrijke privéverzameling en de schenking van topstukken middeleeuwse beeldhouwkunst aan het museum.
Sprekers:
- Marieke Van Vlierden, kunsthistoricus. In opdracht van de familie Van der Velden-Tuerlings deed ze onderzoek naar hun collectie, wat resulteerde in een catalogus en website.
- Marjan Debaene, hoofdconservator Oude Kunst bij M Leuven en expert in middeleeuwse beeldhouwkunst.
12 juni: Léon Spilliaert en zijn tijdgenoten
Een lezing over het oeuvre van Léon Spilliaert en de kunstenaars uit zijn tijd.
Spreker:
- Stefan Huygebaert, curator MuZee en Spilliaertkenner. Coördinator van de website leonspilliaert.be.
Interview met Marjan Debaene en Anne Liefsoens over de collecties van M
PDF 680 KB
Koppel bij de rivier, Léon Spilliaert, langdurige bruikleen privécollectie België, foto: Dominique Provost
Interieurfoto van de privéwoning van Victor Demunter, 1910, Collectie M Leuven, foto: KU Leuven (Digitaal Labo)
Landschap met een kip, kuikens, duiven en pauwen naast een stenen muur, Melchior d' Hondecoeter, langdurige bruikleen collectie Van der Velden-Teurlings, foto: Pieter de Vries
Maria Vander Kelen-Mertens (1818-1906), Jef Lambeaux, ca. 1875-voor 1906, Collectie M Leuven, bron: artinflanders.be, foto: Dominique Provost
M TOONT WERK VAN M-RESIDENT BRAHIM TALL
Op 11 april 2025, tegelijkertijd met ‘Kunst die binnenkomt’ opent M Leuven het toonmoment van M-resident Brahim Tall. Dit markeert het einde van zijn vijf maanden durende residentie, waarin hij zich verdiepte in de positie van het zwarte lichaam binnen de westerse beeldcultuur en de rol van de camera in beeldvorming. Zijn onderzoek resulteerde in een geluidsinstallatie die tussen harmonie, dissonantie en chaos beweegt.
M-residentie: een platform voor opkomend talent
M Leuven ondersteunt opkomende kunstenaars via het residentieprogramma ‘M-residentie’. Gedurende vijf maanden geeft het museum ruimte, tijd en ondersteuning aan geselecteerde kunstenaars om hun onderzoek en praktijk verder te ontwikkelen. Dit traject wordt telkens afgesloten met een toonmoment, waarin de resident in dialoog treedt met het publiek.
Onderzoek naar identiteit en beeldvorming
Voortbouwend op zijn werk 'The Choir of Dissonance' (2022), verdiepte Brahim Tall zich in strategieën om de dominante blik op het lichaam te transformeren. Hij experimenteert met de fysieke impact van vibraties, afkomstig van zang en geluid, en verkent hoe deze elementen onze waarneming beïnvloeden.
Geluidsinstallatie
Het resultaat van Tall’s residentie is een ruimtelijke geluidsinstallatie waarin stemmen versmelten tot een vibrerende, ruimtevullende aanwezigheid. De compositie balanceert tussen harmonie, dissonantie en chaos, en nodigt bezoekers uit om de kracht van collectieve identiteit te ervaren. Dissonantie en lawaai worden omarmd als bijzondere vormen van communicatie.
De presentatie is te zien in M Leuven van 11 april tot en met 31 augustus 2025.
Meer informatie over de residentie van Brahim Tall:
M-resident Brahim Tall | M Leuven
Magazine_NummerElf_BrahimTall.pdf
PDF 231 KB
%20(2).jpg "Portret van Brahim Tall, foto: Marie Dreezen voor M Leuven")
PERSCONTACT
- Nica Broucke, nica.broucke@mleuven.be ,
- Ellen Verhelle, ellen.verhelle@mleuven.be
Marjan Debaene hoofdconservator Oude Kunst en Anne Liefsoens medewerker collectie, bibliotheek en documentatiecentrum, zijn beschikbaar voor interviews voor het openen van de tentoonstelling: op dinsdag 8 april, woensdag 9 april, en donderdag 10 april.
PRAKTISCHE INFO
Expo: ‘Kunst die binnenkomt. Privéverzamelingen in M' + Toonmoment M-resident Brahim Tall
11.04 – 31.08.25
Vernissage 10.04 om 20:00 (meer info: mleuven.be)
Open elke dag, behalve woensdag: 11:00 – 18:00. Donderdag 11:00 – 22:00
M Leuven
Leopold Vanderkelenstraat 28
3000 Leuven