Een nieuw gezicht voor de M-collectie

M-Museum Leuven bestaat meer dan 7 jaar. Tijd voor vernieuwing. De vaste collectie wordt vooral minder vast. Het doel? Een museum dat met al zijn fundamenten in de 21ste eeuw kan staan. Een museum met lef. Een museum waar oud en nieuw hand in hand gaan. Een museum dat meer verschillende types bezoekers én geregeld terugkerende bezoekers trekt. Een museum waar het niet alleen interessant, maar ook aangenaam toeven is. 

‘De voorbije jaren ging M voluit om een plek in het museumlandschap te veroveren, naast de musea van Antwerpen, Brussel, Brugge en Gent. Na meer dan 100 tentoonstellingen en 1.115.000 bezoekers sluit M vanaf 18 januari 2017 bijna vijf maanden lang de deuren. Niet om te renoveren, maar om te vernieuwen’, zegt voorzitter van M-Museum Leuven Denise Vandevoort. De museumploeg kent zijn huis intussen door en door. Het schitterende ontwerp van Stéphane Beel doet alles wat het altijd heeft beloofd. ‘Een nieuwe doorgang, wat sleutelen aan de signalisatie, de uitstraling van de entreeruimte warmer maken. Dat is alles wat het gebouw zelf nodig heeft, maar het zal de efficiëntie en de sfeer wel nog wat vooruit helpen.’

De verandering zit hem vooral tussen de muren. Zo krijgt de vaste collectie een nieuw gezicht. ‘De regelmatige M-bezoekers hebben onze vaste collectie zo stilaan wel gezien. We merkten dat ze die vaker en vaker gewoon voorbij begonnen te lopen. Dat is jammer, want we willen de rijkdom van de M-collectie naar voren schuiven. Daarop gaan we nu volop inspelen door meer afwisseling in de opstellingen te brengen. Vanaf 11 juni 2017 zullen we de vaste collectie in korter lopende tentoonstellingen van 1, 2 of soms al eens 4 jaar brengen. Daarnaast zijn er ook de tijdelijke tentoonstellingen met oude en hedendaagse kunst, zoals Aurélien Froment of Edgard Tytgat.'

Blikopener

Een museum vergt kijken. En een opstelling manipuleert het kijken. ‘Hang twee werken naast elkaar en ze zullen elkaar beïnvloeden. Dat is de essentie van wat een curator doet’, vindt Peter Carpreau. In een maatschappij die wordt gedomineerd door beelden, wil M de bezoeker dus laten kijken: kritisch kijken, in de diepte kijken, anders kijken. ‘Daarin schuilt volgens ons de maatschappelijke rol van een museum in de 21^ste eeuw.’ Hoe kijk jij bijvoorbeeld? Weet je wat in een schilderij of beeldhouwwerk het eerst jouw blik trekt? Peter Carpreau: ‘Uit eye-tracking-onderzoek blijkt dat iedereen zijn eigen manier van kijken heeft. Daar zullen we in de opstelling dan ook aandacht aan besteden.’

Evolutie en experiment

M is nu meer dan 7 jaar aan de slag en voelt dat het op een scharniermoment in zijn geschiedenis staat. Die geschiedenis begon in de 18^de eeuw bij het oude Leuvense rariteitenkabinet. Precies 100 jaar geleden, in 1917,  schonk de familie Vander Kelen-Mertens de oorspronkelijke woning op de museumsite aan de stad Leuven, toen al met de expliciete bedoeling om er een museum in te richten. In 2009 opende het nieuwe M de deuren: in het gloednieuwe ontwerp van Stéphane Beel, dat de oude gezinswoning perfect integreerde in een strak hedendaags geheel.  

Nu is het museum aan een update toe. De collectie verdient meer aandacht. De museumwereld is in zijn geheel aan nieuwe impulsen toe. De bezoeker vraagt nieuw en anders. Het ligt in het DNA van M de uitdaging en het experiment op te zoeken. ‘We wagen ook nu de sprong’, zegt Isabel Lowyck, afdelingshoofd Publiekswerking bij M.

Geen objecten, maar verhalen

‘Het klassieke museum met de traditionele vaste opstelling is voorgoed verleden tijd. Als we daar langer krampachtig aan vasthouden, bestaan we over 15 jaar niet meer. Daar ben ik stellig van overtuigd’, zegt Peter Carpreau. Daarbij komt dat er in al die reusachtige museumdepots ontelbaar veel kunstvoorwerpen verstopt zitten die de bezoeker nooit onder ogen komen. Te jammer, vindt M. De eigen collectie telt meer dan 52.000 stuks. Het museum wil daar vanaf juni 2017 meer van tonen, vaker, en telkens anders. ‘Onze verborgen parels moeten kunnen schitteren’, zegt Isabel Lowyck. ‘De kunst blijft in dat verhaal uiteraard altijd voorop staan, maar we verleggen het accent van het object op zich naar de betekenis die dat object heeft voor de bezoeker die het bekijkt. Zo wordt het museum een verzamelplaats van verhalen.’

Voortaan is het museum niet langer een opeenvolging van zalen. Met elke nieuwe zaal of tentoonstelling wandelt de bezoeker een nieuw hoofdstuk binnen. Het boek kan aangevuld en herschreven worden. Zo kun je als bezoeker verschillende verhaallijnen en lagen ontdekken, volgens je eigen blik en interesses. Eva Wittocx, algemeen coördinator M-Museum Leuven: ‘Onze collectie leent zich uitermate goed voor zo’n ommezwaai, juist omdat ze zo divers is. We beschikken over een belangrijke collectie middeleeuwse beeldhouwkunst, we hebben schilderijen van meesters, maar in onze collectie zit evengoed toegepaste kunst, zoals kanonskogels, Leuvense stoven, porseleinen vazen en bestekken. Tel daar de  hedendaagse kunstwerken bij,  en M biedt een perspectief van de Middeleeuwen tot vandaag. Die rijkdom laat ons toe om oude en hedendaagse kunst te combineren.'

Oude verhalen, nieuwe blikken

Een voorbeeld van die aanpak, was tentoonstelling Ecce homo. Daarvoor gaf het museum fotografe Lieve Blancquaert carte blanche om volgens haar eigen interpretaties, perspectieven en inzichten een nieuwe blik op de vaste collectie van het museum te werpen. Ze installeerde haar foto’s middenin de opstelling en liet zo haar werk communiceren met de oude kunst. Nieuwe verhalen slopen de zalen binnen, lokten ook bij de bezoekers weer nieuwe blikken, verhalen en vragen uit. Een methode die het museum in de toekomst nog meer zal inzetten. ‘Het zal in M voortaan niet alleen draaien om wat we tonen, en meer om hoe we dat doen’, legt Isabel Lowyck uit.  Waarom zou je bijvoorbeeld zo strikt vasthouden aan de opdeling oude versus hedendaagse kunst? Hang een oud en een recent kunstwerk naast elkaar en er ontstaat evengoed een boeiende dialoog. Op verschillende plekken in het museum zal daar in de toekomst mee gespeeld worden.

En kan het museum van de toekomst zonder technologie? ‘Allerminst’, vindt Peter Carpreau. ‘Dat wil nog niet zeggen dat we van M een high tech pretpark willen maken. Maar we hebben hier in Leuven zo’n schat aan mogelijke partnerschappen dat het zonde zou zijn om daar niet op in te zetten. Nog meer dan nu willen we inzetten op digitalisering en kijken hoe we expertise kunnen uitwisselen met onze partners.’

Dreigt het museum door zo’n ommezwaai zijn traditionele bezoeker niet af te schrikken? ‘Nee’, zegt Peter Carpreau. ‘Dat laten we niet gebeuren. Uiteraard zullen de topstukken uit de collectie altijd in de kijker blijven staan. Geen M zonder Constantin Meunier of Jan Borman, bijvoorbeeld. Ook de kalenderwijzerplaat zal in de nieuwe opstelling een prominente plaats innemen. En vanzelfsprekend bergen we onze topstukken, zoals Het Laatste Avondmaal van Dirk Bouts en De Heilige Familie van Theodor Van Loon niet op. Wat we doen is die topstukken anders omringen en aankleden.’

Geen verhalen zonder dialoog

Het mag duidelijk zijn dat de bezoeker een centrale rol zal spelen in het nieuwe M-hoofdstuk. Geen verhalen zonder dialoog, immers. De museumploeg legde zijn oor te luisteren bij wat die bezoeker eigenlijk wil. En wat blijkt? Behalve een plek waar je iets kunt zien, leren en beleven wil die dat een museum een ontmoetingsplaats is. Mede daarom creëert M hoeken en plekken in de verschillende ruimtes waar de bezoeker iets van zichzelf kan achterlaten of gewoon even halt kan houden om aandachtiger naar een werk te kijken, even uit te blazen, om een andere bezoeker te ontmoeten. ‘Onze publieksbegeleiders in de zalen krijgen daarom ook een actievere rol. De bezoeker die daar boodschap aan heeft, kan van hen altijd extra uitleg krijgen. Stof tot denken, als je wil’, zegt Isabel Lowyck. ‘Een bezoek aan het museum wordt daardoor meer dan een momentopname: het wordt een reis die al voor het bezoek begint, door alle zalen loopt volgens een zelf gekozen verhalenparcours, en pas eindigt als de bezoeker al lang weer thuis is en bedenkt wat hij of zij nu eigenlijk van zijn tijd in M vond.’

Praktisch

M sluit vanaf 18 januari 2017 t.e.m. 10 juni 2017. Ondertussen is er een alternatief programma op verschillende locaties in Leuven. Bovendien bereidt M volop de tentoonstelling van Dirk Braeckman op de Biënnale van Venetië voor. Meer informatie over deze projecten kan je terugvinden op www.mleuven.be.