Drie werken uit M-collectie toegevoegd aan Vlaamse Topstukkenlijst

Drie bijkomende werken uit de collectie van M - Museum Leuven maken voortaan deel uit van de Topstukkenlijst, de lijst van het roerende culturele erfgoed van de Vlaamse Gemeenschap. Dat heeft Minister van Cultuur Sven Gatz (Open Vld) dinsdag beslist in het kader van het Topstukkendecreet. Het gaat om drie unieke en eeuwenoude fragmenten uit Vlaamse glas-in-loodramen.

De drie panelen dateren respectievelijk uit de veertiende, zestiende en achttiende eeuw en geven elk op hun eigen manier een uniek zicht op de glasraamproductie van hun tijd. De hoge kwaliteit en de goede staat waarin de panelen zich bevinden, maken van de werken echte topstukken. Om die redenen worden de panelen als uniek en onmisbaar beschouwd. Als onderdeel van de Topstukkenlijst genieten ze voortaan extra bescherming om hun conservatie te verzekeren.

Oudste glasraamfragment in Leuven

Het veertiende-eeuwse glasraam beeldt Maria met kind af en is een voorbeeld van typisch Vlaams gebrandschilderd glas in lood. Oorspronkelijk maakte het deel uit van het grote koorraam van de Sint-Jan-de-Doperkerk in het Goot Begijnhof van Leuven. Daarmee is het het oudste glasraamfragment dat in Leuven bewaard wordt. Bovendien behoort het tot de oudste Vlaamse glasraamfragmenten waarvan de oorsprong bekend is. Het paneel illustreert het belang van de begijnhoven in de Nederlanden tijdens de middeleeuwen en het is voor de Nederlanden een uniek voorbeeld van de glasschilderkunst tijdens de tweede helft van de veertiende eeuw.

Zeldzaam kartuizerpaneel

Het tweede paneel, hoogstwaarschijnlijk afkomstig uit een kartuizerklooster in Brabant, dateert uit de 16^de eeuw. Het is het enige kartuizerpaneel in publiek bezit in Vlaanderen. Het paneel is bovendien bijzonder omdat het representatief is voor de productie van middelgrote glasramen in de Lage Landen tijdens de 16^de en 17^de eeuw. Het geeft dan ook erg waardevolle inzichten in de productiewijze van dit soort glasramen, zowel wat betreft de materialen, technieken, compositie en als schilderstijl. De hoge kwaliteit van de schildering en het feit dat het paneel slechts een klein aantal niet-originele stukken bevat, maakt het stuk nog waardevoller.

Unieke meesterproef

Tot slot werd nog een zogenaamde meesterproef geselecteerd voor de Topstukkenlijst. Opnieuw gaat het om een gebrandschilderd glas-in-loodraam, dit keer uit de 18^de eeuw. Samen met een glas-in-loodpaneel uit het Bruggemuseum is dit paneel de enige overgebleven meesterproef in Vlaanderen. Zo’n meesterproef diende in de 18^de eeuw als bewijs van bekwaamheid om een ambacht uit te oefenen.

Het paneel is een mooi bewijs van het belang van de gilden in de 18^de eeuw. Het toont hoe ernstig meesterschap in een ambacht genomen werd en geeft ons een uniek zicht op de hoge kwaliteitseisen die vaklui gesteld werden. Ze zijn de enige materiële getuigen van de aanpak van de meesterproef door de gilden in Vlaanderen.

Achtergrond: het Topstukkendecreet

De opname van deze unieke panelen in de Topstukkenlijst kadert binnen het zogenaamde topstukkendecreet. Dat decreet behartigt de bescherming van roerend cultureel erfgoed van uitzonderlijk belang in Vlaanderen.

In de Topstukkenlijst worden voorwerpen en verzamelingen van cultureel belang opgenomen omwille van hun archeologische, historische, cultuurhistorische, artistieke of wetenschappelijke betekenis voor de Vlaamse Gemeenschap, als ze als zeldzaam en onmisbaar worden beschouwd.

Het Topstukkendecreet legt een paar verplichtingen op, maar zorgt ook voor garanties voor de eigendoms- en bezitsrechten. Het decreet ziet de eigenaar van de stukken als partner in het streven naar het behoud van het cultureel erfgoed. Daarom voorziet het Topstukkendecreet ook een subsidieregeling voor restauraties.

De werken

1. Onbekend, Maria met kind, Leuven, tweede helft 14^de eeuw, gebrandschilderd glas-in-lood, 118 x 70 cm, M - Museum Leuven, inv. B/III/1 © M - Museum Leuven, foto Paul Laes
2. Jan Rombouts of omgeving, Christus in het huis van Simon de Melaatse, Leuven, ca. 1550, gebrandschilderd glas-in-lood, 59,2 x 45,1 cm, M - Museum Leuven, inv. B/III/259 © www.lukasweb.be - Art in Flanders vzw, foto Dominique Provost
3. Jean François Bosmans, Meesterproef, Leuven, ca. 1790, glas-in-lood, ca. 65.3 x 65.5 cm (lijst), M - Museum Leuven, inv. B/III/75 © M - Museum Leuven, foto Paul Laes

Quotes

Denise Vandevoort, voorzitter M-Museum Leuven: "De collectie van M-Museum Leuven telde al negen erkende topstukken, waaronder Het Laatste Avondmaal van Dirk Bouts, het Triomfkruisensemble van Jan Borman en de maniëristische altaarvleugels van Jan Rombouts. Dat die lijst nu aangevuld wordt met deze drie prachtige glasramen, maakt ons heel fier. De erkenning bevestigt opnieuw de belangrijke rol van M als beheerder en conservator van Vlaams erfgoed."