Dieric Bouts geeft zijn geheimen prijs

Focustentoonstelling Atelier Bouts in M Leuven legt de praktijk van de meester, het onderzoek naar zijn werk en de restauratie ervan bloot

25 januari 2024

Met ‘Atelier Bouts’ vertelt M Leuven van 16.02 tot en met 28.04 een boeiend vervolgverhaal op de internationale overzichtstentoonstelling ‘DIERIC BOUTS. Beeldenmaker’. Aan de hand van zes iconische kunstwerken die nog wat langer in M blijven, focust het museum op de wetenschap achter een 15e-eeuws meesterwerk. Bezoekers komen te weten hoe Vlaamse Meesters hun schilderijen maakten, uit welke lagen ze opgebouwd zijn, of Bouts het enige meesterbrein is achter de werken die we aan hem toeschrijven, en hoe ze nu – zo’n 500 jaar later – gerestaureerd worden.

“M Leuven blikt tevreden terug op het succesvolle New Horizons | Dieric Bouts Festival, maar we nemen nog lang geen afscheid van Bouts”, vertelt Bert Cornillie, schepen van cultuur en voorzitter van de raad van bestuur van M. “Integendeel: nu Bouts definitief op de kaart staat als belangrijke Vlaamse Meester zal hij niet alleen aanwezig blijven in de Sint-Pieterskerk maar ook in M. Deze focustentoonstelling zoomt in op de technische en wetenschappelijke kant van zijn werk en neemt ons zo mee achter de schermen van het kunstenaarsatelier.”

“Een bezoek aan 'Atelier Bouts' is een niet te missen kans om vier van de belangrijkste triptieken van Bouts in dezelfde ruimte te zien”, vult Marjan Debaene, hoofdconservator Oude Kunst bij M Leuven aan. “Daarna keren ‘Het Laatste Avondmaal’ en ‘De Marteling van de Heilige Erasmus’ onherroepelijk terug naar de Sint-Pieterskerk. ‘De Marteling van de Heilige Hippolytus’ gaat terug naar de Sint-Salvatorskathedraal in Brugge en de prestigieuze bruikleen ‘Triptiek van de Kruisafneming’ uit Granada reist door naar het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium (KIK) voor een grote restauratiecampagne. Tijdens de tentoonstelling ontdek je hoe belangrijk nieuwe technologieën als macro-XRF-scanning, infraroodreflectografie en dendrochronologie zijn voor dat soort restauraties, en welke verrassende ontdekkingen ze al opleverden.”

Zes werken, zes technologieën

‘Atelier Bouts’ toont zes van de meest iconische werken die vijfhonderd jaar geleden uit het de ateliers van Dieric en Albrecht Bouts kwamen in een nieuw licht, met dank aan moderne beeldvormingstechnieken en vernieuwend materiaaltechnisch onderzoek.

Er is de ‘Christus met doornenkroon’ (ca. 1470), de recente aanwinst van M uit 2019, die pas is gerestaureerd en waarvan we door middel van radiografie – röntgenfoto’s – de minutieuze opbouw en materiële geschiedenis kunnen bestuderen.

Dankzij dendrochronologie, een wetenschappelijke discipline die zich bezighoudt met de datering van hout, weten we dan weer dat de ‘Mater Dolorosa’ (na 1490) niet van Dieric Bouts kan zijn, maar wellicht uit het atelier van zijn zoon Albrecht komt.

Macrofotografie zorgde voor beelden met een duizelingwekkend hoge resolutie van de ‘Triptiek met de Kruisafneming’ (ca. 1450-1458), waarop we tot in detail de techniek en staat van conservering van het werk kunnen analyseren. Macro-XRF-scanning (voluit macro röntgen fluorescentie spectrometrie scanning) kon blootleggen uit welke chemische elementen de ‘Marteling van de heilige Erasmus’ (ca. 1460-1464) is opgebouwd, wat ons dan weer meer vertelt over de restauratiegeschiedenis van het werk.

De ‘Marteling van de Heilige Hippolytus’ (centrale paneel en rechterluik ca. 1475; linkerluik ca. 1479), een van de laatste schilderijen van Bouts, werd onderzocht met infraroodreflectografie of IRR. De ondertekening die zo aan het licht kwam, ondersteunt het vermoeden dat het linkerpaneel, het portret van de schenkers, door Bouts’ tijdgenoot Hugo van der Goes afgewerkt werd.

Tot slot kan Bouts’ absolute topstuk ook in ‘Atelier Bouts’ natuurlijk niet ontbreken: ‘Het Laatste Avondmaal’ (ca. 1464-1468) wordt voor onze ogen tot op het fijnste verflaagje ontleed, met dank aan stratigrafisch onderzoek.

Denkvoer

Met Denkvoer brengt M een divers aanbod van lezingen, lessen, debatten en ontmoetingen. Van een introductie tot meer verdieping: er is voor elk wat wils. En het is nog gratis ook. Parallel aan de tentoonstelling ‘Atelier Bouts’ organiseert M twee verdiepende Denkvoer-lezingen:

WELKOM IN 'ATELIER BOUTS'

15.02

Over Bouts als kunstenaar en de materiële geschiedenis van enkele van zijn schilderijen

Tijdens deze Denkvoer-lezing nemen we enkele van de iconische schilderijen van de Vlaamse meester onder de loep. Hoe maakte Bouts zijn kunstwerken, en deed hij dat helemaal alleen? Hoe zijn de werken opgebouwd, van paneel, over grondlaag en ondertekening, tot verflaag? En hoe bestuderen en behandelen restauratoren deze werken vandaag? Op de openingsavond van de focustentoonstelling ‘Atelier Bouts’ duiken Marjan Debaene (M Leuven), Bart Fransen (KIK), Valentine Henderiks (Université Libre de Bruxelles/Fondation Périer-D’Ieteren) en David Lainé (IPARC) dieper in Bouts’ meesterwerken en maak je kennis met de hand van de meester.

Na deze Denkvoerlezing ben je welkom om het werk van dichtbij te ontdekken, met gratis toegang tot het museum en de mogelijkheid om voor of na je bezoek te genieten van een drankje.

Inschrijven verplicht

DIERIC BOUTS, EEN PROMINENTE STADSSCHILDER EN EEN VAT VOL MYSTERIES

21.03

Op zoek naar Bouts

We kennen de namen van Dieric Bouts’ vrouwen en zonen. We weten dat hij uit Haarlem (Nederland) kwam en dat hij stadsschilder van Leuven werd, waar hij stierf in 1475. En we hebben twee gedocumenteerde en gedateerde topwerken van de oude meester. Alles samen beschikken we over meer dan van de meeste grote 15e-eeuwse schilders uit de Nederlanden. En toch blijven Bouts en zijn ontwikkeling als schilder moeilijk te doorgronden. Zogenaamd vroege werken blijken uit zijn late periode te komen, en ook de verhouding tussen de werken van Bouts en andere meesters moet opnieuw onder de loep genomen worden.

Dr. Stephan Kemperdick, curator Staatliche Museen zu Berlin en een absolute topautoriteit op het vlak van Vlaamse Meesters, neemt ons mee op zijn zoektocht naar Bouts en nodigt ons uit om te genieten van de omwegen en het dwalen.

Inschrijven verplicht